Ova maligna oboljenja obično se manifestuju uvećanjem jednog ili više limfnih čvorova, nastalih usljed nakupljanja malignih limfocita u njima. Limfomi se mogu javiti i u ostalim organima (najčešće u koštanoj srži, slezini i jetri), jer limfociti kruže po cijelom organizmu.
Većina dijagnostikovanih limfoma su Ne-Hodgkinovi limfomi. Prema kliničkom toku bolesti, limfomi se mogu podijeliti na indolentne i agresivne. Indolentni sporo napreduju i sa njima pacijenti mogu živjeti godinama, ponekad i bez liječenja. Agresivni limfomi su tipične maligne bolesti, koje karakteriše progresivno napredovanje i koje zahtijevaju trenutni tretman. Hodgkinov limfom prema kliničkom toku odgovara agresivnom limfomu. Dva najčešća NHL-a su difuzni limfom velikih B ćelija (DLBCL) i folikularni limfom (FL). DLBCL pripada skupini agresivnih, brzorastućih limfoma, dok je FL indolentni, spororastući limfom. Kod FL se simptomi često pojavljuju postepeno, pa mogu biti neprimijećeni duži period, te se često dijagnostikuje u poodmakloj fazi bolesti.
Bezbolan otok limfnih čvorova
Noćno znojenje
Povišena tjelesna temperatura, bez očiglednog razloga
Neobjašnjiv gubitak težine i konstantan umor kroz duži vremenski period
Kašalj
Uporan svrab po tijelu
Neobjašnjiv bol u grudima, abdomenu ili kostima
Kompletna remisija podrazumijeva nestanak svih znakova limfoma koji se današnjim dijagnostičkim metodama mogu uočiti. Kod određenih podtipova NHL-a kompletna remisija ujedno znači i izlječenje – bolest se više nikada ne vraća; dok se kod drugih podtipova NHL-a, nakon perioda remisije, znakovi bolesti vraćaju, odnosno bolest relapsira i zahtijeva ponovno liječenje.
Strategiju „Posmatraj i čekaj“ (Watch & Wait)
Terapiju zračenjem
Hemoterapiju
Imunoterapiju, u koju spadaju monoklonska antitijela
Radioimunoterapiju
Transplantaciju
Ova strategija je period u kojem nema aktivnog liječenja, već se pacijent redovno prati. Ljekar se za ovu opciju može odlučiti kod pacijenata koji imaju neki indolentni (spororastući) limfom, a kod kojih simptomi oboljenja nijesu prisutni. Primjena ove strategije ne znači da se ljekar predaje ili da ne želi da primijeni određeni tretman. Redovno praćenje pacijenata kod kojih je primijenjena strategija „Posmatraj i čekaj“ omogućiće da se, u trenutku kada to bude postalo potrebno, uključi odgovarajući tretman.
Terapija zračenjem ili radioterapija predstavlja upotrebu energije X-zraka za ubijanje malignih ćelija. Radioterapija se rijetko koristi sama, pa se u većini slučajeva kombinuje sa drugim pristupima u liječenju limfoma.
Hemoterapijski ljekovi (citostatici) ubijaju maligne ćelije na taj način što sprečavaju njihovu diobu i rast. Ovi ljekovi nijesu specifični za maligne ćelije, pa uništavaju i zdrave ćelije, koje se brzo dijele. Postoji mnogo različitih hemoterapijskih ljekova, od kojih se neki mogu primjenjivati samostalno, ali se obično za liječenje NHL oni kombinuju. Tip hemoterapije koji će biti primijenjen zavisi od tipa limfoma. Često se hemoterapija kombinuje sa drugim vrstama terapije, kao što je terapija monoklonskim antitijelima.
Pod imunoterapijom podrazumijevaju se različiti tretmani, koji djeluju tako što podstiču imunološki sistem pacijenta da prepozna i uništi maligne ćelije.
Monoklonska antitijela su biološki ljekovi (ljekovi proizvedeni iz živih ćelija), koji prepoznaju određene ciljane strukture (proteine/antigene) na malignim ćelijama. Nakon vezivanja za ciljano mjesto, monoklonska antitijela za liječenje NHL uništavaju malignu ćeliju i/ili stimulišu imunološki sistem organizma pacijenta da je napadne i uništi. Monoklonska antitijela se mogu koristiti samostalno ili u kombinaciji sa hemoterapijom.
Radioimunoterapija je oblik liječenja u kojem se koriste monoklonska antitijela na koja je vezan (konjugovan) radioizotop. Uništavanje malignih ćelija postiže se kombinacijom zračenja i imunoterapije.
Kod nekih pacijenata, kad se limfom više ne može efikasno liječiti standardnim dozama odgovarajuće terapije, potrebna je primjena terapije u veoma visokim dozama. Ove doze uništavaju maligne ćelije, ali istovremeno i teško oštećuju koštanu srž pacijenta. Nakon toga, kod ovih pacijenata je onemogućen oporavak funkcije koštane srži i stvaranje krvnih ćelija, pa im je potrebna transplantacija (autologna ili alogena) hematopoetskih matičnih ćelija. Kod autologne transplantacije hematopoetske matične ćelije prikupljaju se iz periferne krvi samog pacijenta, prije primanja visokih doza hemoterapije. Zatim se odlažu i zamrzavaju, pa se ponovo vraćaju pacijentu nakon što primi visoke doze hemoterapije. Da bi se koristile sopstvene matične ćelije, koštana srž prije uzimanja ćelija ne smije biti infiltrirana limfomom. Kod alogene transplantacije uništena koštana srž zamjenjuje se ćelijama krvne loze dobijenim od podudarnog, tj. odgovarajućeg davaoca (donora).
References
National Cancer Institute: Dictionary of Cancer Terms.
National Cancer Institute: Dictionary of Cancer Terms.
Lymphoma Research Foundation. About lymphoma.
Lyon, France: IARC Press. World Health Organization Classification of Tumors of Haematopoietic and Lymphoid Tissues. 2008.
Getting the Facts. Non-Hodgkin Lymphoma. https://www.lymphoma.org/wp-content/uploads/2017/07/LRF_FACTSHEET_NON_HODGKIN_LYMPHOMA.pdf [Pristup juni 2019]
National Cancer Institute: Adult NHL.
Understanding Non-Hodgkin Lymphoma.
Hoffmann-La Roche Ltd Representative Office Podgorica Cetinjska 11, The Capital Plaza 81000 Podgorica, Montenegro